روف گاردن یا بام سبز چیست؟

روف گاردن یا بام سبز به فضایی سرسبز و زنده در پشت‌بام ساختمان‌ها گفته می‌شود که با استفاده از پوشش‌های گیاهی، خاک، سیستم آبیاری و لایه‌های زهکشی طراحی شده و می‌تواند نقش یک فضای سبز شهری را در ارتفاع ایفا کند. بام سبز نه‌تنها به زیبایی بصری کمک می‌کند، بلکه کاربردهای زیست‌محیطی و اقلیمی مهمی نیز دارد.

روش‌های اجرای بام سبز

اجرای بام سبز به روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد که انتخاب آن‌ها به عوامل متعددی نظیر وزن قابل تحمل بام، بودجه پروژه، اقلیم منطقه، و نوع گیاهان بستگی دارد:

سیستم مدولار (جعبه‌ای): استفاده از تری‌‎باکس یا جعبه‌های کاشت پیش‌ساخته.

سیستم سنتی (لایه‌ای): اجرای دستی لایه‌ها از پایین‌ترین سطح تا پوشش گیاهی.

سیستم تلفیقی: ترکیب روش‌های بالا بر اساس شرایط پروژه.

انواع بام سبز

انواع بام‌های سبز به‌طور کلی به سه گروه تقسیم می‌شوند:

۱. بام سبز گسترده (Extensive)

این نوع بام سبز دارای ضخامت کم خاک (۵ تا ۱۵ سانتی‌متر) و گیاهان کم‌ارتفاع نظیر چمن و ساکولنت است. وزن کمی دارد و نیاز به نگهداری زیادی ندارد. مناسب برای بام‌های مسکونی با ظرفیت بار محدود است.

۲. بام سبز متمرکز (Intensive)

نوعی بام سبز با عمق زیاد خاک (۱۵ تا ۶۰ سانتی‌متر) است که امکان کاشت درختچه، گل‌های زینتی و ساخت فضاهای نشیمن و پرگولا را فراهم می‌کند. به دلیل وزن بالا نیاز به محاسبات سازه‌ای دقیق دارد.

۳. سیستم ترکیبی

در این روش، بخش‌هایی از بام به‌صورت متمرکز و بخشی گسترده طراحی می‌شوند تا هم در هزینه صرفه‌جویی شود و هم کاربری متنوعی ارائه دهد.

مراحل طراحی و اجرای روف گاردن

۱. بازدید و بررسی سازه: در اولین مرحله، متخصصان از محل پروژه بازدید کرده و وضعیت سازه، عایق‌بندی، سیستم زهکشی و تحمل وزن بام را بررسی می‌کنند. این بررسی پایه‌ای‌ترین گام برای تصمیم‌گیری در مورد نوع سیستم قابل اجرا است.

۲. طراحی مفهومی و انتخاب نوع سیستم: پس از بررسی‌های اولیه، طراحی اولیه با در نظر گرفتن کاربری مورد نظر، بودجه، نوع گیاهان، شرایط اقلیمی و زیبایی بصری آغاز می‌شود. در این مرحله، نوع سیستم روف گاردن (گسترده، متمرکز یا ترکیبی) مشخص می‌شود.

۳. تهیه نقشه‌های اجرایی و تأیید سازه: تیم فنی نقشه‌های دقیق اجرایی شامل لایه‌بندی‌ها، موقعیت گیاهان، سیستم آبیاری و زهکشی، مسیرها و تجهیزات جانبی را تهیه می‌کند. تأیید سازه‌ای توسط مهندس سازه برای اطمینان از ایمنی پروژه الزامی است.

۴. تأمین مصالح و آماده‌سازی بستر: پس از طراحی، مصالح لازم مانند ژئوتکستایل، فیلتر، لایه‌های زهکشی، خاک مخصوص و گیاهان خریداری و به محل منتقل می‌شوند. بستر بام از هرگونه آلودگی پاکسازی شده و عایق‌بندی تقویت می‌شود.

۵. اجرای لایه‌های زیرسازی و زهکشی: اجرای لایه‌های مختلف شامل لایه محافظ، زهکشی، لایه فیلتر، خاک سبک و مخصوص، و در نهایت گیاهان طبق نقشه انجام می‌شود. اجرای صحیح این لایه‌ها برای ماندگاری و عملکرد بلندمدت بام سبز حیاتی است.

۶. نصب سیستم آبیاری: در پروژه‌های حرفه‌ای از سیستم آبیاری قطره‌ای یا اتوماتیک استفاده می‌شود که بهره‌وری آبی بالاتری دارد. این سیستم به صورت هوشمند قابل تنظیم بوده و از هدررفت آب جلوگیری می‌کند.

۷. کاشت گیاهان و تجهیز نهایی: در این مرحله گیاهان طبق طراحی کاشته می‌شوند و عناصر مکمل مانند مبلمان فضای باز، روشنایی، فلاورباکس، مسیرهای سنگی یا چوبی نصب می‌گردند.

۸. تحویل و آموزش نگهداری: پس از اتمام کار، پروژه تحویل داده شده و دستورالعمل نگهداری به کارفرما ارائه می‌شود. در صورت نیاز، قرارداد نگهداری دوره‌ای نیز منعقد خواهد شد.

برخی از مهم‌ترین فواید روف گاردن

• کاهش دمای محیط و بهبود کیفیت هوا
• افزایش عمر سقف ساختمان
• کاهش بار روان‌آب‌های سطحی
• ایجاد فضای سبز برای استراحت و تفریح
• افزایش ارزش ملک
• بهبود تنوع زیستی در محیط‌های شهری
• هزینه اجرای روف گاردن

هزینه اجرای بام سبز

هزینه اجرای بام سبز به عوامل زیر بستگی دارد:

1. مساحت پشت‌بام
2. نوع سیستم اجرایی (مدولار، متمرکز، گسترده)
3. نوع پوشش گیاهی انتخابی
4. نیاز به سازه تقویتی
5. تجهیزات آبیاری و زهکشی

به‌طور تقریبی، هزینه اجرای هر متر مربع روف گاردن گسترده بین ۲ تا ۴ میلیون تومان و نوع متمرکز از ۴ تا ۸ میلیون تومان (و بیشتر) متغیر است.

آیا همه ساختمان‌ها امکان اجرای روف گاردن را دارند؟

خیر، اجرای روف گاردن نیازمند بررسی‌های دقیق مهندسی و ساختاری است و نمی‌توان در هر ساختمانی آن را اجرا کرد. اولین و مهم‌ترین عامل، ظرفیت باربری سازه سقف است.

چرا که بام سبز پس از اجرا وزن قابل‌توجهی شامل لایه‌های زهکشی، خاک، گیاه، آب ذخیره‌شده و تجهیزات نگهداری دارد. بنابراین لازم است مهندس سازه یا محاسب، توان تحمل بار سقف را تأیید کند. دومین موضوع، عایق‌کاری و آب‌بندی حرفه‌ای است. اگر ایزولاسیون مناسب انجام نشود، احتمال نفوذ رطوبت به طبقات پایین و خرابی سازه بسیار بالا خواهد بود. همچنین باید سیستم زهکشی مطمئن وجود داشته باشد تا آب باران یا آبیاری در سطح باقی نماند. از دیگر پیش‌نیازها می‌توان به دسترسی آسان به بام، وجود مسیر مناسب برای انتقال مصالح، و مجوزهای شهرداری اشاره کرد. به‌طور کلی، در ساختمان‌های نوساز امکان اجرای بام سبز راحت‌تر فراهم است، اما در ساختمان‌های قدیمی باید حتماً مطالعات فنی دقیق صورت گیرد.

نکات عملی برای نگهداری بام سبز

• بررسی دوره‌ای زهکشی و عدم گرفتگی لایه‌ها
• کوددهی مناسب با فصل کاشت
• هرس گیاهان در بازه‌های زمانی مشخص

بررسی سیستم آبیاری و رفع نشتی‌ها

ویژگی‌های بام سبز موفق

• طراحی اصولی با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی و سازه‌ای
• استفاده از گیاهان مقاوم و کم‌نیاز به آب
• داشتن سیستم زهکشی و آبیاری مناسب
• ایزولاسیون قوی برای جلوگیری از نشت آب

نقش بام سبز در بهینه‌سازی انرژی

بام سبز مانند یک عایق طبیعی عمل می‌کند. در تابستان از ورود گرما به داخل ساختمان جلوگیری کرده و در زمستان به حفظ دمای داخلی کمک می‌کند. همچنین با کاهش بازتاب حرارت از سطح بام‌ها، در بهبود جزایر حرارتی شهری تأثیر دارد.

اجرای روف گاردن با شرکت مترینو